Zastosowanie leku recepturowego w terapii popromiennego zapalenia skóry. Cz. 3: Preparaty o działaniu przeciwbólowym i znieczulającym

Istotnym czynnikiem wpływającym na przebieg leczenia i jakość życia pacjentów poddawanych radioterapii jest ból w napromienianym obszarze ciała. Leczenie bólu, poza stosowaniem leków o działaniu ogólnym, powinno również uwzględniać aplikację preparatów miejscowych.

Wszystkie rodzaje terapii onkologicznej mogą powodować powstanie bólu, zarówno ostrego, jak i przewlekłego, który jest istotnym czynnikiem wpływającym na przebieg leczenia i jakość życia pacjentów. Do bolesnych, wczesnych odczynów popromiennych zalicza się przede wszystkim reakcje manifestujące się na skórze i błonach śluzowych. Ich intensywność zależy od całkowitej dawki, wielkości dziennych frakcji czy powierzchni ciała, która narażona jest na promieniowanie. Do objawów uszkodzenia skóry zalicza się m.in. rumień, obrzęk, owrzodzenie i ból. Dochodzi także do uszkodzenia błon śluzowych. Pacjenci mogą więc odczuwać silne dolegliwości bólowe również w obszarze jamy ustnej, gardła czy przełyku (szczególnie przy naświetlaniu w przebiegu nowotworów głowy i szyi). Charakterystycznym objawem jest też przeczulica skóry – stan nadwrażliwości na bodźce bólowe. Z tego względu leczenie bólu poza preparatami, które wykazują działanie ogólne (zgodnie z wytycznymi drabiny analgetycznej Światowej Organizacji Zdrowia – World Health Organisation, WHO) powinno także uwzględniać działanie miejscowe [1, 2, 3].

Pomimo dostępności szeregu preparatów gotowych istnieje potrzeba dostosowania stężenia substancji leczniczych do stanu chorobowego pacjenta, co jest możliwe przez sporządzenie leku recepturowego. Surowcami farmaceutycznymi pro reptura o przeciwbólowym działaniu miejscowym są głównie morfina i ketoprofen. Stosowane są również substancje o działaniu znieczulającym, takie jak benzokaina, chlorowodorek lidokainy, chlorowodorek tetrakainy czy chlorowodorek prokainy. Dokuczliwym objawem niepożądanym radioterapii jest również odczucie świądu, które często definiowane jest przez pacjentów jako ból. Z tego względu w preparatach miejscowych stosowane są również związki wykazujące działanie przeciwświądowe, np. prometazyna czy hydrokortyzon [4–8]. Warto podkreślić, że na skórę poddaną napromieniowaniu nie powinno się przyklejać plastrów z substancjami przeciwbólowymi, np. fentanylem czy buprenorfiną [1, 2].