O wykorzystaniu leku recepturowego w ginekologii, cz. 1. Preparaty o działaniu przeciwdrobnoustrojowym

Schorzenia ginekologiczne dotyczą zakażeń drobnoustrojami chorobotwórczymi oraz zmian w obrębie zewnętrznych części narządów rodnych. Preparaty recepturowe stanowią cenne uzupełnienie asortymentu leków gotowych i stwarzają możliwość indywidualnego dobrania składu leku, zapewniającego pacjentkom skuteczność i komfort stosowania.

Choroby ginekologiczne obejmują dolegliwości będące skutkiem działania drobnoustrojów chorobotwórczych (bakterii, pierwotniaków, grzybów czy wirusów) oraz zmiany patologiczne w obrębie zewnętrznych części narządów rodnych, mogą one także wynikać z zaburzeń hormonalnych. Terapia schorzeń ginekologicznych obejmuje ponadto łagodzenie stanów zapalnych, wspomaganie regeneracji po zabiegach czy przywrócenie prawidłowego nawilżenia pochwy [1, 2].

W pochwie panują specyficzne warunki: kwaśne pH (3,5–4,5), stała temperatura, duża wilgotność i utrudniony dopływ tlenu. Prawidłowa wydzielina z dróg rodnych jest bezzapachowa i przejrzysta. W jej skład wchodzi naturalna flora bakteryjna pochwy – pałeczki z gatunku Lactobacillus spp., które zapewniając kwaśne pH, chronią przed patogenami (rozkładają glikogen ze złuszczonych komórek nabłonkowych do kwasu mlekowego). Pałeczki kwasu mlekowego mają również zdolność do produkcji nadtlenku wodoru, związku o silnych właściwościach bakteriobójczych. Gdy równowaga flory bakteryjnej zostaje zachwiana, wówczas szczepy Lactobacillus zaczynają ginąć lub tracić swoją aktywność, co w konsekwencji prowadzi do namnażania mikroorganizmów chorobotwórczych, które podwyższając pH pochwy (powyżej 4,5, a w skrajnych przypadkach nawet do ok. 7), prowadzą do rozwoju infekcji intymnej. Przyczyny występowania zaburzeń to m.in. nieprawidłowa higiena osobista, otyłość, cukrzyca, anemia, ciąża, menopauza oraz przyjmowanie leków np. immunosupresyjnych, hormonów steroidowych czy antybiotyków [1–8].

Najczęściej występującymi schorzeniami są bakteryjna waginoza pochwy i sromu wywoływana zazwyczaj przez bakterie beztlenowe Mycoplasma hominis i Gardnerella vaginalis, rzeżączka (przez bakterię tlenową Neisseria gonorrhoeae), rzęsistkowica, za którą odpowiada pierwotniak rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis) oraz kandydoza wywołana przez grzyby Candida spp. Infekcje spowodowane przez mikroorganizmy charakteryzują się różnymi objawami, takimi jak: upławy, zaczerwienienie, specyficzny zapach, swędzenie, ból, pieczenie czy uczucie parcia na pęcherz. W celu dobrania odpowiednich preparatów leczniczych, na które dane drobnoustroje są najbardziej wrażliwe, należy zróżnicować etiologię schorzenia. Tabela 1 wyodrębnia cechy infekcji bakteryjnej, pierwotniakowej, grzybiczej i wirusowej [1-5].

Leczenie infekcji intymnych wywołanych przez drobnoustroje ma na celu ograniczenie rozwoju mikroflory chorobotwórczej, przywrócenie prawidłowego pH pochwy oraz redukcję świądu i upławów. Preparaty dostępne bez recepty zawierają w swoim składzie klotrymazol, fentikonazol czy chlorowodorek benzydaminy. Najczęściej występują w postaciach do stosowania miejscowego, np.: globulek i tabletek dopochwowych, kremów, maści czy roztworów do irygacji pochwy, które osiągając wysokie stężenie w miejscu aplikacji, nie wywołują działania ogólnoustrojowego [1–5]. Istotnym elementem procesu leczenia jest zachowanie ciągłości terapii i odpowiedni czas jej trwania. Skrócenie czasu leczenia może prowadzić do nawrotów i być przyczyną lekooporności. Należy też podkreślić, że wszystkie globulki powinny być aplikowane na noc w celu zmniejszenia ryzyka wypłynięcia leku w czasie codziennej aktywności. Terapię uzupełniającą mogą stanowić natomiast dopochwowe probiotyki zawierające szczepy Lactobacillus [1, 2, 5].