Probiotyki i prebiotyki w zespole jelita drażliwego (IBS)

Zespół jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome, IBS) to przewlekłe i nawracające schorzenie, w przebiegu którego pacjent może skarżyć się na takie objawy jak ból brzucha, wzdęcia, gazy czy zmiana rytmu wypróżnień i konsystencji stolca (przy czym mogą wystąpić zarówno biegunka, jak i zaparcie). Zespół jelita drażliwego ok. dwukrotnie częściej stwierdza się u kobiet, a pierwsze objawy pojawiają się zwykle przed 35. r.ż.

Zespół jelita drażliwego należy do tzw. czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego. W ostatnich latach preferuje się jednak bardziej jednoznaczną nazwę „zaburzenia interakcji jelitowo-mózgowych”, która podkreśla znaczenie osi mózg–jelita w powstawaniu IBS. Kluczowy element interakcji jelitowo-mózgowych stanowi mikrobiota, dlatego próbuje się zapobiegać zaburzeniom jej składu (lub zmniejszać już istniejącą dysbiozę) przez stosowanie probiotyków.

Przyczyny IBS

Przyczyny rozwoju IBS nie zostały dokładnie poznane. Wśród możliwych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia schorzenia wymienia się:

• aburzenia w składzie mikrobioty jelitowej (dysbioza), w tym zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth, SIBO);
• spożywanie produktów spożywczych zawierających słabo wchłanialne, łatwo fermentujące krótkołańcuchowe węglowodany i poliole (FODMAPs);
• zaburzenia dotyczące ośrodkowego układu nerwowego (przewlekły stres, depresja);
• zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego;
• przebytą ostrą infekcję przewodu pokarmowego (która może prowadzić do rozwoju tzw. poinfekcyjnego IBS);
• zaburzenia immunologiczne w jelicie;
• nadwrażliwość trzewną (czyli sytuację, gdy normalne bodźce, np. treść pokarmowa lub gazy w jelitach, wywołują silne odczucie bólu);
• czynniki genetyczne.

Nie udowodniono dotychczas znaczenia nadwrażliwości na gluten, a także nietolerancji i alergii pokarmowych w nasilaniu objawów IBS.

Zaburzenia w składzie mikrobioty jelitowej

U pacjentów z IBS występują jakościowe i ilościowe zaburzenia w składzie mikrobioty jelitowej. Dochodzi do zmniejszenia ilości korzystnych dla zdrowia bakterii rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium oraz zwiększenia ilości patogennych bakterii z rodzaju Streptococcus, Escherichia oraz Clostridium. Zmieniają się także proporcje między bakteriami typu Firmicutes i Bacteroidetes na niekorzyść tych ostatnich.