Stosowanie leków w trakcie laktacji

Kategorie bezpieczeństwa wg e-lactancia

Według danych e-lactancia leki dzielą się na cztery grupy:

• Bardzo małe ryzyko (very low risk) – leki są kompatybilne z karmieniem piersią, ich stosowanie nie stanowi ryzyka dla laktacji ani karmionego dziecka.
• Małe ryzyko (low risk) – leki określane jako umiarkowanie bezpieczne i mogą powodować łagodne działania niepożądane lub w niewielkim stopniu wpływać na proces laktacji.
• Duże ryzyko (high risk) – leki te są mało bezpieczne w laktacji. Mogą powodować umiarkowane lub poważne działania niepożądane u dziecka bądź wpływać negatywnie na laktację. Przy ich stosowaniu konieczne jest określenie, czy ryzyko dla dziecka/laktacji przewyższa potencjalne korzyści dla matki. Podczas stosowania tych leków konieczna jest obserwacja dziecka pod kątem pojawiania się działań niepożądanych.
• Bardzo duże ryzyko (very high risk) – leki te nie są zalecane podczas karmienia piersią. Dane naukowe świadczą, że substancja lecznicza wykazuje wysokie ryzyko działań niepożądanych u dziecka, istnieje również ryzyko dla procesu laktacji. Jeśli lek musi być stosowany, konieczne jest zaprzestanie laktacji.

Skąd czerpać wiedzę o bezpiecznych lekach w laktacji?

W większości Charakterystyk Produktu Leczniczego znajdziemy informację, że lek nie powinien być stosowany w okresie laktacji ze względu na brak wyraźnych dowodów na to, czy jest bezpieczny dla dziecka i procesu laktacji. Wynika to z faktu, że Charakterystyki Produktu Leczniczego nie są aktualizowane przez producentów po opublikowaniu aktualnych badań dotyczących np. bezpieczeństwa karmienia piersią.

Dlatego warto szukać informacji na platformach edukacyjnych, które na bieżąco aktualizują dane.
Są to między innymi:

• e-lactancia.org – choć platforma jest prowadzona w języku angielskim i hiszpańskim, to nawet bez ich znajomości farmaceuta poradzi sobie z jej obsługą. Wystarczy wpisać nazwę międzynarodową danej substancji, a wyszukiwarka poda nam aktualne dane. Kolory zielony, żółty, pomarańczowy lub czerwony pokażą, do której grupy należy dana substancja lecznicza.
• LactMed – anglojęzyczna baza danych przedstawiająca w sposób opisowy informacje o bezpieczeństwie stosowania konkretnego leku.
• Laktacyjny Leksykon Leków – polska strona internetowa zwierająca informacje o bezpieczeństwie leków w laktacji. Leksykon bazuje na klasyfikacji Hale’a oraz klasyfikacji FDA (bezpieczeństwo leków w ciąży). Co istotne, możemy w nim szukać leku po grupie/zastosowaniu, co może ułatwić rekomendację leku pacjentce w trakcie wizyty w aptece.

Bezpieczeństwo w laktacji dla popularnych leków

Jak wynika z badań, większość leków przenika do mleka kobiecego, lecz korzyści płynące z karmienia piersią przewyższają ryzyko związane ze stosowaniem leku. W przypadku zdecydowanej większości leków dziecko przyjmuje niewielki odsetek dawki w przeliczeniu na kilogram masy ciała. Niewiele leków jest zdecydowanie przeciwwskazanych w laktacji.

Aby farmakoterapia w trakcie laktacji była bezpieczna, należy wybierać leki, które w niewielkim stopniu przenikają do mleka matki. Powinno się unikać postaci o przedłużonym uwalnianiu. Dobrze, aby terapia była możliwie jak najkrótsza, ponieważ skraca to czas ekspozycji dziecka na substancję leczniczą lub jej metabolity w mleku.

Zakłada się, że najbezpieczniejszym czasem przyjęcia leku podczas laktacji jest moment po ostatnim karmieniu wieczornym – przed zazwyczaj kilkugodzinną przerwą w porze nocnej. Należy unikać karmienia w momencie, gdy w organizmie matki lek osiągnął maksymalne stężenie we krwi.

Przez cały okres przyjmowania leku i karmienia piersią należy obserwować dziecko pod kątem wystąpienia u niego działań niepożądanych i przerwać karmienie, jeżeli ryzyko dla dziecka jest wyższe niż korzyści dla matki.

Popularne i często stosowane leki a laktacja

Zgodnie z klasyfikacją Hale’a do bezpiecznych i często stosowanych leków w laktacji zaliczamy:

• paracetamol (L1) i diklofenak stosowany miejscowo (L1), ibuprofen (L1);
• kwas foliowy i witaminy B1, B12, C, D (L1);
• amoksycylina (L1) i azytromycyna (L2);
• loperamid (L2);
• loratadyna (L1), cetyryzyna (L2), feksofenadyna (L2);
• preparaty żelaza (L1).
• W terapii przeziębienia nie powinno się stosować pseudoefedryny (L3), fenylefryny (L3) i kodeiny (L3). Bezpieczny (L1) jest natomiast dekstrometorfan.

Źródła:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10335909/, stan z dn. 12.03.2023.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501922/, stan z dn. 12.03.2023.
https://www.e-lactancia.org/, stan z dn. 12.03.2023.
https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2020/03/Farmacja_4_2019_03.pdf, stan z dn. 12.03.2023.
https://www.kobiety.med.pl/leki/search.php, stan z dn. 12.03.2023.
K. Friese, K. Morike, G. Neumann, A. Windorfer: Leki w ciąży i laktacji, wydanie I.