Leki roślinne w ciąży – co można rekomendować, a czego unikać?

Mniszek lekarski

Napar z korzenia mniszka lekarskiego wśród kobiet w ciąży znalazł swoje zastosowanie we wspomaganiu trawienia i wytwarzania żółci oraz łagodzeniu zaparć. Bywa również stosowany jako łagodny lek moczopędny w celu zmniejszenia zatrzymywania płynów. Jednak nie ma wiarygodnych dowodów potwierdzających skuteczność korzenia mniszka w zakresie któregokolwiek z zastosowań. Brakuje również dowodów dotyczących bezpieczeństwa jego stosowania w okresie ciąży. Postrzegany jest jednak jako lek bezpieczny w zalecanych dawkach, czyli do 2 szklanek naparu dziennie.

Lucerna

Lucerna zawiera wiele niezbędnych składników odżywczych, w tym witaminy A, D, E i K oraz żelazo i inne składniki mineralne. Stosowanie naparów z lucerny w ostatnim trymestrze ciąży ma zmniejszyć krwawienie poporodowe i zredukować ryzyko krwotoku poporodowego oraz zadziałać jako środek stymulujący laktację. Brak jednak dowodów na jej skuteczność w tych zastosowaniach. Lucerna uważana jest za lek bezpieczny w okresie ciąży, choć brak danych dotyczących bezpieczeństwa jej stosowania i wnioskowanie opiera się głównie na tradycji.

Liść pokrzywy

Napar z liścia pokrzywy jest często stosowanym tonikiem ciążowym ze względu na to, że jest źródłem witamin A, C i K, a także wapnia, potasu czy żelaza. Brakuje jednak danych dotyczących bezpieczeństwa liścia pokrzywy w okresie ciąży. Przyjmuje się, że stosowany w zalecanych dawkach (do 2 szklanek naparu dziennie) jest bezpieczny dla ciężarnych kobiet i płodu przez cały okres ciąży.

Imbir

Imbir stosowany w początkowym okresie ciąży w łagodzeniu nudności i wymiotów jest jednym z niewielu surowców roślinnych o udokumentowanych w badaniach klinicznych korzyściach ze stosowania oraz bezpieczeństwie w trakcie ciąży. Wyniki przeglądu systematycznego z 2014 r. wskazują, iż imbir istotnie zmniejsza nasilenie nudności w porównaniu z placebo. Nie wykazano natomiast istotnej statystycznie redukcji epizodów wymiotów. Ocenia się, że jest on bezpieczny, gdy jest stosowany przez kobiety w ciąży w dawce do 250 mg cztery razy dziennie. Nie wykazano bowiem zwiększonego ryzyka występowania wad wrodzonych u płodów, których matki stosowały imbir w zalecanej dawce w trakcie ciąży.

Żurawina

Żurawina poza tym, że stanowi bogate źródło witamin z grupy B oraz witamin C i E, znalazła również zastosowanie w prewencji bakteryjnych zakażeń układu moczowego. Wyniki przeglądu systematycznego Cochrane z 2015 r. nie wykazały jednak skuteczności żurawiny w zakresie prewencji zakażeń układu moczowego, również wśród kobiet w ciąży. Nie odnotowano natomiast żadnych niepokojących sygnałów dotyczących bezpieczeństwa stosowania żurawiny w okresie ciąży, w tym występowania wad wrodzonych u płodu, w związku z czym uważana jest za bezpieczny surowiec roślinny dla kobiet ciężarnych.

Leki roślinne przeciwwskazane w ciąży

W związku z tym, że brak dowodów naukowych dotyczących toksyczności leków roślinnych lub są one niewystarczające do oceny ich bezpieczeństwa, leki roślinne zostały sklasyfikowane ze względu na ich potencjalny wpływ na ciążę.

Przeciwwskazane w okresie ciąży są:

zioła stosowane powszechnie w celu regulacji miesiączki – stymulują mięśnie gładkie macicy i mogą spowodować poronienie:

• dzięgiel (Angelica),
• glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus),
• tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris),
• serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca),
• krwawnik pospolity (Achillea millefolium),
• ruta zwyczajna (Ruta graveolens),
• złocień maruna (Tanacetum parthenium),
• wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare),
• bylica pospolita (Artemisia vulgaris),
• korzeń pokrzywy (Urticae radix);

zioła mające wpływ na gospodarkę hormonalną, w tym te mające właściwości estrogenne lub antyandrogenne – mogą być niebezpieczne dla rozwoju płodu ze względu na ryzyko wystąpienia zaburzeń hormonalnych czy też wad rozwojowych u dziecka:

• żeń-szeń (Panax ginseng),
• lukrecja (Glycyrrhiza glabra),
• niepokalanek pospolity (Vitex agnus-castus),
• palma sabałowa (Serenoa repens),
• rośliny z rodziny bobowatych zawierające izoflawony, np. soja (Glycine max),
• len zwyczajny (Linum usitatissimum),
• chmiel (Humulus lupulus);

zioła zawierające alkaloidy – potencjalnie hepatotoksyczne i karcinogenne:

• żywokost pospolity (Symphytum officinale),
• podbiał pospolity (Tussilago farfara);

olejki eteryczne – potencjalnie niebezpieczne, gdy zostaną połknięte, dotyczy to przede wszystkim takich roślin jak:

• jałowiec (Juniperus communis),
• rozmaryn (Rosmarinus officinalis),
• gałka muszkatołowa (Myristica fragrans),
• kocimiętka (Nepeta),
• mięta polej (Mentha pulegium);

zioła zawierające antrachinony – silnie działające związki o działaniu przeczyszczającym, które nie posiadają potencjału teratogennego, choć podejrzewa się, iż mogą powodować nadmierną stymulację perystaltyki jelit i pęcherza oraz prowadzić do przedwczesnego porodu:

• kruszyna pospolita (Rhamnus frangula),
• senes (Senna sp.).

Źródło:
Tuszyński, P.K. (red). Leki i ciąża. Bezpieczna farmakoterapia i suplementacja kobiety ciężarnej. Wydanie II. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2023.