Skąd się biorą niedobory leków i czym one skutkują?

Na początku listopada resort zdrowia opublikował nową listę leków i wyrobów medycznych zagrożonych brakiem dostępności – zawiera ona aż 219 pozycji (stan na 5.11.2021). Od kilku lat niedobory leków stanowią poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie i nie lada wyzwanie dla dzisiejszej farmacji. Pandemia COVID-19 tylko spotęgowała ten problem. Jakie są przyczyny niedoborów leków i jak Europa radzi sobie z tym kryzysem?

Na skutek pandemii COVID-19 obserwowaliśmy rekordowy popyt na niezbędne leki, a także zakłócenia łańcucha dostaw. To wszystko doprowadzało do ogromnych niedoborów. Podczas początkowej fali infekcji brakowało całych klas leków. Te głębokie niedobory nie tylko wpłynęły na opiekę nad pacjentami zakażonymi COVID-19, ale także na ogólną wydajność systemu opieki zdrowotnej, a w niektórych przypadkach – opóźniły wznowienie rutynowych czynności związanych z opieką.

Niedobory leków przekształciły się z okazjonalnych niedogodności w trudną codzienną rzeczywistość. Wpływ tych zdarzeń na opiekę nad pacjentem, a także personel i zasoby finansowe może być dość znaczny. Niedobory leków stanowią wyzwanie dla służby zdrowia, zwłaszcza że zazwyczaj pojawiają się niespodziewanie, przeważnie bez żadnego sygnału z rynku.

Każdy niedobór zmusza farmaceutę do opracowywania strategii optymalizacji zapasów i zakupów, ochrony rzadkich produktów i zapewnienia odpowiedniego ich wykorzystania. Są to podstawowe zabezpieczenia przed stale obecnym zagrożeniem braku dostaw. W tej sytuacji kierownicy i menadżerowie aptek jako eksperci od leków odgrywają ważną rolę.

Skutki niedoboru leków

Terapia lekowa ma kluczowe znaczenie w leczeniu i zapobieganiu chorobom i jest integralną częścią codziennego życia. Dlatego też wszystkie osoby będące częścią łańcucha zaopatrzenia farmaceutycznego, na który składają się: producenci, hurtownicy, dystrybutorzy i farmaceuci, jak również lekarze i rządy, zdają sobie sprawę z tego, jak ważne jest zachowanie ciągłości dostaw. Ich niedobory wpływają m.in. na to, że pacjenci mają problem ze znalezieniem leku, co skutkuje nieoptymalnym leczeniem, stosowaniem leków alternatywnych. W konsekwencji może się to przełożyć na dłuższy czas hospitalizacji, ponowne przyjęcie z powodu zdarzeń niepożądanych, niepowodzenie leczenia, rezygnację z niego, a nawet śmierć.

Dlaczego dochodzi do niedoborów leków?

Proces dostarczania leków do pacjentów jest złożony. Ich niedobory związane są z wieloma czynnikami i rzadko można wskazać jedną ich przyczynę. Niektóre są przewidywalne, inne nie. Problemy z dostawami oznaczają, że producenci nie chcą lub nie są w stanie wyprodukować wystarczającej ilości leków, aby zaspokoić popyt. Może to wynikać z:

• problemów produkcyjnych,
• niedostępności surowców,
• przyczyn biznesowych (przyczyny ekonomiczne, takie jak niski zysk, mała wielkość rynku, wzrost kosztów surowców, ograniczenia wydajności),
• problemów logistycznych.