Zmiany działania leków uwarunkowane zaburzeniami ich kinetyki w stanach patologicznych

Patofarmakokinetyka jest dziedziną farmakokinetyki klinicznej zajmującą się badaniem wpływu stanów patologicznych na losy leków w organizmie. Badania patofarmakokinetyczne umożliwiają prowadzenie tzw. farmakoterapii indywidualizowanej, pozwalającej na uniknięcie szkodliwych następstw klinicznych schematycznej farmakoterapii nieuwzględniającej związanych z chorobą odmienności osobniczych dotyczących wchłaniania, dystrybucji, biotransformacji i wydalania leków. W niniejszym artykule zostaną przedstawione schematy zmian działania leków w wybranych stanach chorobowych na etapie wchłaniania oraz dystrybucji.

Działanie i stopień ważności interakcji leków może znacząco się różnić u pacjentów. Wiele czynników może wpływać na podatność pacjenta na interakcje leków. Jednym z istotnych elementów modyfikujących działanie leków w organizmie człowieka jest wpływ stanów patologicznych na wchłanianie, wiązanie z białkami krwi, dystrybucję, biotransformację i wydalanie substancji leczniczych. Czynniki chorobowe zmieniające losy leków w organizmie mogą być przyczyną różnego reagowania chorych na te same dawki leków.

Wchłanianie leków z przewodu pokarmowego

Wchłanianie leków z przewodu pokarmowego uwarunkowane jest wieloma czynnikami (Tabela 1). Proces ten może zostać zakłócony przez czynniki chorobowe zmieniające przede wszystkim: pH treści żołądkowej, czynność motoryczną przewodu pokarmowego, na którą składają się szybkość opróżniania żołądka i pasaż jelitowy, powierzchnię wchłaniania, pod względem jakościowym lub ilościowym, unaczynienie miejsca, w którym zachodzi proces wchłaniania oraz zawartość substancji warunkujących wchłanianie niektórych leków.

Czynniki wpływające na wchłanianie leków z przewodu pokarmowego

• właściwości postaci leków
• stopień jonizacji leków
• pH środowiska w świetle przewodu pokarmowego
• aktywność enzymów trawiennych wobec leku
• wypełnienie żołądka treścią pokarmową
• rodzaj pokarmu
• ukrwienie przewodu
• pokarmowego
• schorzenia przewodu
• pokarmowego
• równocześnie zastosowane
• inne leki

W żołądku na czczo występuje środowisko kwasowe o pH 1–3, co sprzyja absorpcji leków o charakterze słabych kwasów, które wówczas występują w formie niezdysocjowanej. Ze względu na fakt, iż niezjonizowane cząsteczki łatwiej przekraczają błony biologiczne, należałoby oczekiwać upośledzenia wchłaniania leków o właściwościach słabych kwasów, takich jak kwas acetylosalicylowy, pochodne kumaryny, kwas barbiturowy u osób z niedoborem lub brakiem kwasu solnego w żołądku. Kontrowersyjne wyniki badań wielu autorów dotyczące wchłaniania kwasu acetylosalicylowego u chorych z achlorydią nie pozwalają jednak na jednoznaczne potwierdzenie tego założenia.